Choroba afektywna dwubiegunowa wg Karola Neubauera

K. Neubauer "Życie pozapsychotropowe" e-book

„Życie pozapsychotropowe” Karola Neubauera to zapiski autora zmagającego się z chorobą afektywną dwubiegunową. Główny bohater prowadzi dziennik, w którym umieszcza swoje myśli i odczucia. Znajdziemy tu zwierzenia z podejmowanych prób terapii, bezowocnych wizyt u specjalistów, a także toksycznych związków.

Kompozycyjnie książka składa się z dwóch części. W pierwszej przenikają się przemyślenia autora na temat przyczyn depresji, przebiegu choroby, myślach samobójczych, atakach paniki i narkotykach, którymi próbuje łagodzić drążące go ból i obojętność. Neubauer jest w swych wspomnieniach bezlitośnie autentyczny. Można nawet odnieść wrażenie, że z premedytacją nie oszczędza czytelnika, obnażając przed nim niemal natarczywie swoją psychikę i emocje. Odarte ze społeczno-kulturalnej poprawności często kłują poczucie estetyki i przełamują stereotypowe wyobrażenia o osobach cierpiących na depresję.

Książka ma formę pamiętnika, pamiętnika bez dat, bo poszczególne zapiski opatrzone są kolejnymi numerami. Być może dlatego, że Karol często traci poczucie czasu, a dni potrafią mu się zlewać w chronologicznie nieistotne odcinki. Dziennik to dla niego sposób na oderwanie się od rzeczywistości i zapomnienie, ponieważ pisząc czuje się zdrowy. Z każdym kolejnym zapisem coraz głębiej wsiąkamy w świat Karola, w którym maniakalne lęki i fobie zacieśniają się wokół nas nieomal do zatracenia. Im mniej emocji w Karolu, im mniej w nim chęci do życia, im bardziej on zbliża się do katastrofy, tym bardziej w nas buzują emocje, a oddech bezwiednie skraca się i przyspiesza. Nie raz byłam już skłonna odłożyć książkę, bo przytłaczała mnie gorycz smutku Karola, jednak coś mnie w niej dalej nęciło. Może podświadomie bałam się, że robiąc pauzę utracę unikatową atmosferę? Tylko co ma powiedzieć Karol, który nie może poprosić o przerwę w życiu, bo przecież od życia nie ma przerwy? Psychoterapie zawodzą, leki nie działają, narkotyki przynoszą krótkotrwałą ulgę, życie wciąż go osacza, a on oprócz niszczycielskiej obojętności nie jest w stanie wykrzesać z siebie żadnych ludzkich uczuć…

Neubauer buduje napięcie, poczucie niezrozumienia i niepohamowaną destrukcję zachodzącą w bohaterze, posługując się często krótkimi zdaniami czy wręcz równoważnikami zdań. To miejscami kowbojski styl, gdzie faktami strzela jak z colta. Fakt… Fakt… Krótkie rozwinięcie… Dodatkowo żongluje wątkami jak myślami przepychającymi się w głowie. Raz szybciej, raz wolniej, tak jak pastwiące się nad nim wewnętrzne głosy. W efekcie to my jesteśmy Karolem, a cierpienie z nas się wylewa, wykrwawiamy się z uczuć i stajemy się kłębkiem otępienia zamkniętym w kręgu samotności. Mocne wrażenia gwarantowane.

Druga część to relacja z zamkniętego oddziału psychiatrycznego. Choć Karol nadal pozostaje narratorem, to dodatkowo staje się także uważnym obserwatorem nie tylko pacjentów, lecz także personelu i zdarzeń rozgrywających się na oddziale. Kontynuuje zapisy w dzienniku, jednak wyraźnie zmienia się ich charakter i poziom napięcia emocjonalnego. Jego uwaga mniej skupia się na własnej osobie a na karty trafiają pacjenci. Notatki stają się spokojniejsze, mniej chaotyczne, mniej rozpaczliwe a myśli bardziej uładzone. Neubauer świetnie oddaje rytm – wydawałoby się – nudnego dnia w szpitalu. Czas niby leniwie mija od posiłku do posiłku, od jednej dawki leków do kolejnej, a jednak obserwacja zdarzeń urozmaica grafik i wypełnia wolne chwile. Ci, którzy do tej pory w świecie zewnętrznym przyprawiali Karola o paraliżujący strach, drażnili i przerażali, w szpitalu stanowią dla niego motor napędowy. Paradoksalnie dzięki ludziom pobyt w klinice staje się znośny. Procesowi obserwacji poddany zostaje także personel szpitala funkcjonujący w oparach bezdusznych procedur i wiernie oddany idei wszechmocy zapisywanych farmaceutyków. Bez empatii, bez zainteresowania i indywidualnego podejścia do pogruchotanego chorobą człowieka. Nie wiem, na ile to zasługa pióra Neubauera, ale niejednokrotnie zastanawiałam się, gdzie przebiega delikatna granica między kliniczną rzeczywistością szpitala a czarnym humorem i kto tu właściwie zachowuje się jak wariat.  

„Życie pozapsychotropowe” Karola Neubauera ścina z nóg autobiograficzną szczerością. Autor funduje nam darmową możliwość wcielenia się w osobę borykającą się z chorobą afektywną dwubiegunową – taki psychologiczny big brother akcentujący depresję. W społeczeństwie panuje niska świadomość na ten temat Często nie uznajemy jej za chorobę, a za zwykłą wymówkę dla własnego lenistwa czy nieudacznictwa. Niewiele osób też rozumie, co przeżywa osoba cierpiąca na depresję, a w potocznym mniemaniu to schorzenie wstydliwe i dotykające wrażliwców (współczesny eufemizm na mięczaka). Nic bardziej mylnego. Może dotknąć każdego. Depresja to choroba duszy, duszy, która potrzebuje przytulenia, podczas gdy  nieznośny ciężar bytu świdruje ją bez opamiętania.

Mimo że książka mocno wyczerpała mnie emocjonalnie, po dziesięciokroć polecam „Życie pozapsychotropowe”, bo to jedna z niewielu okazji na poznanie życia osoby z depresją z jej perspektywy. Może doświadczenie jej świata, lęków, jej poczucia osamotnienia i obcości pozwoli nam lepiej zrozumieć choćby jednego „dziwaka”? Bo wczuwając się w cudze wnętrze, stajemy się wrażliwsi na te zagubione, skrzywdzone czy niezwyczajne dusze. 

PS. "Życie pozapsychotropowe" ukazało się w formie e-booka z Wydawnictwa Psychoskok.

Robert Małecki o "Skazie" i nie tylko

R. Małecki i K. Olejniczak podczas PTM 3.02.2019

Ostatni dzień Poznańskich Targów Książki nie zawiódł. Przedpołudniowa chmurność wprawdzie nie zachęcała do wychodzenia z domu, ale postanowienie podjęłam już dawno, dawno i nie zamierzałam go modyfikować. A zaplanowałam sobie wziąć udział w spotkaniu z Robertem Małeckim – pisarzem kryminałów – i tak zrobiłam. Godzina dyskusji – prowadzona pod batutą dziennikarki Kaliny Olejniczak – przemknęła w galopującym tempie, ponieważ Małeckiemu usta się generalnie nie zamykały, a i Olejniczak przygotowała sobie wątki do poruszenia. Autor nawiązał do początków swojej przygody z pisarstwem, barwnie też przedstawił dzieje rozterek początkującego pisarza i perypetie podczas warsztatów pisarskich, zwłaszcza szkołę, jaką otrzymał od Katarzyny Bondy. Nie brakowało też zabawnych dykteryjek dotyczących serii przygód komisarza policji Bernarda Grossa i informacji na temat wyboru miejsca akcji w kryminale pt. „Skaza”, czyli małego, ale urokliwie położonego nad jeziorem miasteczka o nazwie Chełmża. Z tą miejscowością bowiem pisarz był przez pewien czas związany zawodowo. Nie obeszło się także bez nawiązań do ostatniej książki pt. „Wada” (kolejnej w cyklu o Grossie).

W spotkaniu przewidziano także czas na pytania do pisarza ze strony uczestników, których interesowała kwetia współpracy na styku autor – wydawca, a także tematy związane z procesem samego pisania i czasu poświęcanego na tworzenie.

Choć trudno mnie nazwać pasjonatką kryminałów, bo po ten gatunek literatury sięgam raczej okazjonalnie, to chyba skuszę się niedługo na jedną z książek Roberta Małeckiego, by przekonać się, na ile historie przez niego malowane mogą być dla mnie interesujące. Najprawdopodobniej wybiorę „Skazę”, bo za nią przemawia kilka argumentów:

1.     to pierwsza z cyklu przygód o komisarzu Grossie, więc jeśli test czytelniczy przyniesie zadowalające rezultaty, zapoznać się z następną częścią;

2.      znam Chełmżę i lubię klimat prowincjonalnych miasteczek;

3.      kiedyś interesowałam się kryminalistyką, więc będzie okazja do odświeżenia swojej wiedzy.

"Cisza" Alicji Masłowskiej-Burnos z Wydawnictwa Psychoskok

Alicja Masłowska-Burnos "Cisza"/Psychoskok

Wydawnictwo Psychoskok wydało trylogię „Nie wchodź w moją ciszę”, „Odprowadzam ciszę” i „Osobliwość ciszy” Alicji Masłowskiej-Burnos pod wspólnym tytułem „Cisza”. Przyjrzyjmy się więc temu tytułowi bliżej i spróbujmy odpowiedzieć na pytanie, co w „Ciszy” piszczy?

Gdybyście mnie zapytali o opinię na temat tej książki, powiedzmy, po pierwszych 160 stronach, odpowiedziałabym, że dawno już mnie tak nie irytowała główna bohaterka . Czułam się, jakbym stale była w sklepach odzieżowych i patrzyła na ludzi jak na manekiny ubrane w strój wystawowy – metka, kolor, tkanina, marka. Nic więcej. Ale gdybyście mnie zapytali o opinię na temat tej książki teraz, to powiem, że zabieg ten autorka zastosowała z rozmysłem i na dodatek skutecznym rozmysłem, by oddać charakter bohaterki.

Maja Karewicz, młoda singielka (32 lata), zmienia pracę, bo dotychczasowa przestała jej dostarczać wystarczająco dużo elektryzujących wyzwań. Maja jest pracoholiczką i perfekcjonistką, a ludzi taksuje po metkach strojów, markach zegarków i perfum. Uważa, że zaufanie zdobywa się wyglądem, dlatego co rano starannie dobiera garderobę odpowiednią do planowanych zajęć w pracy. Z innymi umie prowadzić dłuższe rozmowy wyłącznie na tematy służbowe, natomiast sztuka konwersacji pozabiznesowej stanowi dla niej niezaprzeczalny problem. Nie potrafi też otworzyć się na potrzeby i problemy innych, za to umie chłodno kalkulować, a wobec rozmówców nie waha się stosować wytrenowanych technik manipulacji. Obraz Mai dopełniają jej zamiłowania łóżkowe – preferuje przelotny seks, bo – jak twierdzi – romantyczne gierki do niej nie przemawiają. Kolokwialnie byśmy powiedzieli, że to zimny i wyrachowany cyborg.

W chwili poznania ta dość irytująca bohaterka nie budzi sympatii. Ponieważ jednak tryptyk liczy sobie ponad 700 stron, czytelnik ma wystarczająco czasu, by przyjrzeć się Mai bliżej, a autorka może go z kolei spożytkować na budowanie postaci, która nas na tyle zaintryguje, że nawet jeśli działa nam początkowo na nerwy, to nie rzucamy książką w kąt, a wręcz przeciwnie – czekamy na dalszy ciąg wydarzeń.

Zaryzykuję stwierdzenie, że Alicja Masłowska-Burnos chyba lubi trójki. Bo po pierwsze „Cisza” składa się z trzech części, a po drugie odnajdziemy w niej elementy powieści psychologicznej, romansu i sensacji. Dokładnie w takiej kolejności – najwięcej tu psychologii, wewnętrznych zmagań, słabości, lęków. Na drugim miejscu uplasowałabym romans, choć osobiście nie lubię tego określenia, bo kojarzy mi się z przelotną i mało znaczącą miłostką, więc może trafniej będzie powiedzieć, że to powieść o miłości. I na koniec Masłowska-Burnos dokłada elementy kryminalnej sensacji.

Ja natomiast określiłabym ten tryptyk mianem powieści o przemianie. Od chorobliwej i destrukcyjnej aberracji do zrównoważonego emocjonalnego ładu. Masłowska-Burnos wyprowadza bohaterkę ze strefy komfortu i stawia ją twarzą w twarz z pełnokrwistym życiem. To, co do tej pory było enklawą bohaterki i co uważała za swój idealny świat wypracowany w oparciu o własne zasady, który kontrolowała i do którego nie dopuściłaby innych, bo ograniczaliby jej wolność, stanowiąc „czynnik straty czasu”, zaczyna stopniowo nabierać innego znaczenia. Wyłania się obraz innej Mai – tej autentycznej, mającej uczucia, a nie sztucznie uformowanej na wzór bezdusznych humanoidalnych dziwolągów. Autorka odsłaniając dwa skrajne oblicza bohaterki, na jednym biegunie rozmieszcza rozum, na drugim serce, lecz nie traktuje ich jako aspekty rozłączne i wykluczające się – oba uważa za niezbędne do stworzenia stanu harmonijnej równowagi. Zachodząca przemiana nie jest łatwa, do tego daje o sobie znać też samo życie z dramatycznymi „darami losu”, a bilans życiowych sukcesów i porażek nie zawsze wychodzi na plus, dlatego tytułowa „cisza” będzie miała sporo do powiedzenia, momentami nawet głośno i wyraźnie.

Masłowska-Burnos tworząc klimat i nastrój powieści, wyłuskuje na światło dzienne te sceny, na których jej szczególnie zależy, by zaprezentować wybrany rys charakteru czy zachowania bohaterów. Jest trochę jak reżyser i operator kamery w jednym. Elementy zbyteczne, niepotrzebne z punktu widzenia postawionego sobie celu, skrzętnie skrywa w półcieniach niedoświetlonej przestrzeni. W „Ciszy” nie ma też miejsca na niedopowiedzenia czy niejasności. Pisarka lubi mieć bowiem do czynienia z jednoznacznymi sytuacjami i czego nie odda w narracji, dopełni czytelnymi dialogami.

Czytając „Ciszę” natkniemy się na całą paletę uczuć od chłodu, dystansu i pewności siebie po strach, niepewność, iskrzącą miłość, a nawet jątrzącą nienawiść. Sam związek bohaterów ewoluuje od namiętnego romansu do utraty tchu po etap pary po przejściach. O powieści można by jeszcze wiele powiedzieć, ale z pewnością płynie z niej jedno niezaprzeczalne przesłanie – wszelkie próby poszukiwania szczęścia wbrew naturze są na dłuższą metę skazane na niepowodzenie. Możemy przybierać różne pozy, stroić się w rozmaite łaszki, nakładać barwy maskujące, wznosić nawet mury obronne, z intuicją nie wygramy, a wewnętrzny głos nie zamilknie.